Er zijn veel elektrische arbeidsmiddelen die je rechtstreeks met een schakelaar in en uit kan schakelen. Zoals een handboormachine of een verwarmingselement. Daarvoor is geen voedingsspanning nodig om het item in te schakelen. Dit zijn passieve testitems.
Er zijn ook veel items die elektronisch of via relais schakelen. Zoals een Senseo koffiezetter of een printer. Er zijn ook machines met een nulspanningsbeveiliging. Zoals een kolomboormachine of een haakse slijpmachine. Voor dit soort items wel een voedingsspanning nodig voor de inschakeling. Dit zijn actieve testitems.
Het verschil tussen passieve en actieve items is van groot belang voor het zinvol inspecteren/keuren van elektrische arbeidsmiddelen volgens de NEN 3140.
Bij het meten van de isolatieweerstand sluit de tester in zijn contactdoos de fase en de nul kort. Daardoor staat er geen spanning op de fase/nul aansluiting (de stekker) van het testitem. In deze afbeelding is dat een boormachine. Die boormachine heeft een normale handbediende schakelaar, deze kan je ook met kortgesloten fase en nul inschakelen.
Een testitem met relais of een elektronische schakelaar kan bij deze meting met kortgesloten voeding niet inschakelen. Er staat dan immers nul volt op de stekker!
Als je het testitem niet kan inschakelen zal de tester altijd een oneindig hoge isolatieweerstand aangeven en dan is de kans dat er een onterechte goedkeur wordt gegeven. Ook bij het meten van de vervangende lekstroom wordt de voeding kortgesloten!
Actief meten
Bij een actieve meting geeft de tester de netspanning van 230 V vrij op de contactdoos. Dan is er een normale spanning aanwezig en kan het testitem worden ingeschakeld. Let op de veiligheid bij bewegende of draaiende delen! Nu kan ook een item met een elektronische schakeling worden ingeschakeld. Zet de tester op een meettijd van minimaal 5 seconden.
Zie de Wet van Ohm. We beschouwen de spanning (U) als constant. Als de weerstand (R) heel hoog is zal er geen lektroom (I) lopen. Juist de stroom door het menselijk lichaam is een groot veiligheidsrisico.
Daarom zegt de NEN 3140 dat je de isolatieweerstand of de reële lekstroom / aanraakstroom van het elektrisch arbeidsmiddel mag meten. Beiden mag ook, maar je mag ook kiezen. Omdat je bij veel testitems de isolatieweerstand niet kan meten is het zeer aan te bevelen de lekstroom te meten.
Er is nog een risico bij het meten van de isolatieweerstand. De tester werkt met een meetspanning van 250 V of 500 V (gelijkspanning). Bij een geaard testitem (klasse I) kan er gevoelige elektronica tussen fase/nul en aarde zitten, zoals ontstoringscondensatoren of netfilters. Deze elektronica kan je heel gemakkelijk (onherstelbaar) beschadigen met een meetspanning van 500 V!! Sommige fabrikanten verbieden het meten van de isolatieweertand. Daarom wordt deze meting vaak overgeslagen en meet je de reële lektroom / verschilstroom bij klasse I en de aanraakstroom bij klasse II (dubbel geïsoleerd).
Alle machines met uitwendig draaiende of bewegende delen, zoals een kolomboormachine of een werkbankslijpmachine (met 2 slijpstenen), moeten zijn voorzien van een nulspanningsbeveiliging. Deze beveiliging voorkomt dat de machine per ongeluk wordt ingeschakeld. Ook haakse slijpers hebben zo’n beveiliging. Daarom moet je bij het meten van de reële lekstroom of de aanraaksstroom eerst de tester inschakelen en daarna het testitem. Als je het andersom doet wordt het testitem niet ingeschakeld en meet je niets: open contacten. Het eerst inschakelen van de tester is ook beter voor de tester zelf!
Conclusie
Passief keuren kan uitstekend bij testitems die handmatig zijn in te schakelen zonder dat een spanning is vereist. Ook bij kabelhaspels, verlengkabels en dat soort items is dit helemaal goed. Je moet dan ook de isolatieweerstand meten.
Bij aanwezige elektronica en andere (relais)schakelingen en bij nulspanningsbeveiliging meet je actief. En dan mag je het meten van de isolatieweerstand overslaan.
De lekstromen van driefasenapparatuur worden ook actief gemeten met een aardlekstroomtang of een meetadapter.
Zie voor driefasen: Inspectie van elektrische driefasenmachines
Elektrohonk 