Veel machines, ook sommige handgereedschappen zoals een (haakse) handslijpmachine hebben een zogenaamde nulspanningsbeveiliging die moet voorkomen dat de machine ‘spontaan’ begint de draaien na spanningsuitval of wanneer de stekker in de contactdoos wordt gestoken. Bij aansluiting op een testapparaat, dat bij een aantal testen fase en nul van de testcontactdoos kortsluit, meet je met open contacten van de nulspanningsbeveiliging. Deze metingen hebben dan weinig nut.
Lastransformatoren hebben een lasrelais. Bij driefasen transformatoren wordt vaak een verloopsnoer gebruikt. Bij een dergelijk snoer zijn alle actieve delen (fasen en nul) kortgesloten. Het lasrelais blijft open staan waardoor een deel van het elektrisch circuit niet wordt gemeten en de inspectie beperkte waarde heeft (zie afbeelding).
Het bovenstaande verloopsnoer wordt zeer veel gebruikt om een 400V driefasenapparaat of een driefasen verlengkabel aan te sluiten op een tester met een 230V contactdoos. Deze verloopsnoeren zijn er in diverse versies, bijvoorbeeld: CEE-form 3P+N+PE-16A of 3P+N+PE-32A, Perilex, etc.
Alle fasen en de eventuele nul (N) zijn kortgesloten ten opzicht van aarde (PE). Als een machine een hadmatige schakelaar heeft die alle actieve delen daadwerkelijk inschakelt is zo’n snoer bruikbaar. Bij apparaten en machines met elektronische schakelaars, relaisschakelingen en frequentieregelaars is dit snoer alleen buikbaar voor het meten van de goede geleiding van de beschermingsleiding (PE).
Wat zegt de NEN 3140:2011 in bepaling 5.102.11?
Bij de inspectie door meting of beproeving van een elektrisch arbeidsmiddel wordt nagegaan of wordt voldaan aan de eisen met betrekking tot:
a) de isolatieweerstand of de reële lekstroom van het elektrisch arbeidsmiddel;
b) de weerstand van beschermingsleidingen;
c) de aanspreektijd en aanspreekstroom van aardlekbeveiligingen;
d) de werking van de aardlekbeveiliging door bediening van de testknop;
e) de juiste werking van veiligheidscontacten en van elektrische en elektronische beveiligingsinrichtingen.
Het meten van de isolatieweerstand via een verloopsnoer zal vaak niet mogelijk zijn omdat er (relais)contacten geopend zijn en nooit ingeschakeld kunnen worden vanwege de kortgesloten fasen en nul. Daarom is het meten van de reële lekstroom een veel betere methode. Daarbij wordt het testobject daadwerkelijk ingeschakeld en de verschilstroom gemeten. Als er geen verschilstroom aanwezig is hebben we ook geen lekstroom.
Het meten van de isolatieweerstand en de reële lekstroom hebben veel met elkaar te maken. Bij een hoge isolatieweerstand is het testobject niet ‘elektrisch poreus’ en zal er geen of een uiterst kleine lekstroom lopen. Daarom mag de keurmeester OF de isolatieweerstand OF de lekstroom meten. Beiden kan natuurlijk ook als dit mogelijk is.
Een aardlekschakelaar meet ook lekstroom naar aarde. Eigenlijk is dat de verschilstroom. Als er geen verschil is tudden de heengaande stroom door de fasen en de terugkerende stroom door de nul is er geen lekstroom. Bij een driefasen aardlekschakelaar werkt dit precies hetzelfde.
In de bovenstaande foto is een aardlekstroomtang weergegeven die heel kleine lekstromen kan meten. De eventuele verschilstromen worden via de groengele beschermingsleiding buiten de tang om terug geleid naar aarde. De stroomtang zal nu de verschilstromen (= lekstromen) meten. Nadeel kan zijn dat u de meetwaarden handmatig moet registreren, maar er zijn ook aardlekstroomtangen die u kunt aansluiten op een geschikte arbeidsmiddelentester.
Als je de lekstroom meet via de groengele beschermingsleiding moet het testobject geïsoleerd ten opzichte van aarde staan zodat de lekstroom geen andere route kan kiezen. Bijvoorbeeld via het frame en de betonnen vloer naar aarde. Daarom is het beter de verschilstroom via de fase(n) en de eventuele nul te meten zoals bovenstaande foto aangeeft want dan meet je alle elektrische lekkages.
Voltcraft heeft kant-en-klare meetsnoeren in het assortiment voor zowel éénfase (CLA-1L) als driefasen (CLA-3L) waarmee je wel de lekstroom maar niet de verschilstroom kan meten:
Om de aardlekstroom te meten moet je in bovenstaande afbeeldingen de aardlekstroomtang natuurlijk wel om de beschermingsleiding (PE) zetten….
In bovenstaande afbeelding is het schema weergegeven voor het meten van de verschilstroom (= lekstroom) in een (grote) driefasenmachine waarvan de voeding vast is aangesloten op het lichtnet. Er zijn ook oplossingen met een flexibele meetlus (Rogowski coil) maar deze zijn ongeschikt voor het meten van zeer kleine lekstromen.
In deze driefasen testadapter van Gossen-Metrawatt is de meetspoel die de verschilstroom links bovenin goed zichtbaar. Deze adapter wordt aangesloten op de tester waarbij de tester via het relais het testobject inschakelt en de verschilstroom kan worden gemeten en eventueel in het geheugen van de tester wordt opgeslagen.
Bovenstaand is een tester afgebeeld waarmee de meetresultaten handmatig worden verwerkt en waarvoor als accessoire een driefasen adapter verkrijgbaar is. Onderstaande foto geeft u een blik in deze adapter.
De bovenstaande adapter werkt via het lekstroomprincipe. Hier wordt de reële lekstroom door de groengele beschermingsleiding gemeten. Dus de lekstroom naar aarde. Dit is echter alleen een zuivere meting als het testobject geïsoleerd staat opgesteld ten opzichte van aarde. Deze melding staat vermeld op de adapter.
Let dus op bij de keuze van de adapter die vaak ook weer samenhangt met de keuze van de tester. De ene adapter werkt met het verschilstroomprincipe (voorkeur) en de andere adapter heeft het aardlekstroomprincipe. Met een aardlektroomtang (rechts) bepaalt u zelf het meetprincipe.
Bovenstaande meetkoffers zijn het perfecte hulpmiddel voor het inspecteren van driefasen testobjecten en driefasen verlengkabels. De koffer wordt aangesloten op het driefasennet en de betreffende tester wordt aan de koffer gekoppeld. De tester bedient dan de koffer. Driefasen testobjecten worden weer netjes ingeschakeld waarbij de verschilstroommetingen worden uitgevoerd. Driefasen verlengkabels worden fasen voor fasen getest en gecontroleerd op verdraaiing van fasen. De meetresultaten worden opgeslagen in de tester en via de software op het certificaat gezet.
Voor het keuren van (driefasen) verlengkabels en apparaatsnoeren is een universele adapter verkrijgbaar: de VL2E van Gossen Metrawatt.
Het meten van driefasen testobjecten staat bij veel inspecteurs nog wat in de kinderschoenen. Vaak zijn degenen die deze driefasen testobjecten inspecteren nauwelijks elektrotechnisch deskundig en gebruiken ze al jaren een verloopsnoer. Als je dan vraagt of er wel eens afkeuringen zijn zeggen ze dat dit weinig voor komt. Niet zo gek als je met open contacten meet……
Natuurlijk komt er nog veel meer kijken bij de inspectie van driefasenmachines. Er zijn normen als de Machinerichtlijn en NEN-EN 60204 die ook hun invloed hebben. Voor uit uitvoeren van metingen dient eerst een uitgebreide visuele inspectie te worden uitgevoerd en alle aanwezige veiligheidsketens, zoals een noodstop of schakelaar in een beschermkap, te worden beproefd op goede werking.
De norm NEN-EN-IEC 60974-4 regelt de inspectie van elektrische lasapparaten. Dat mag nu formeel niet meer alleen via de NEN 3140. Later verschijnt een apart artikel over het keuren van lasapparaten.
Elektrohonk 
Klopt helemaal
Ik werk zelf met een torenkraan waarvan de lekstroom boven het toegestane is maar de kraan is er wel om goed gekeurd.
Wat kunnen de gevolgen zijn van een te hoge lekstroom op je gezondheid.
Af en toe krijg ik wel eens een lichte knetter als ik het metaal aan raak met mijn vingers.Dit kan net zo goed statisiteit zijn natuurlijk.
Graag een reactie.
Groet Jeroen
Hoe groot is de lekstroom en wat is het elektrisch vermogen van de kraan? Deze gegevens heb je nodig om te bepalen of de lekstroom te hoog is.
Statische elektriciteit kan eigenlijk niet als je op een metalen constructie staat, tenzij je zelf op een stuk vloerbedekking of een stoel zit of iets anders zit heen-en-weer te bewegen en daarna de stalen contructie vastpakt. Sta je op een metalen ondergrond dan is dit staische elektriciteit niet mogelijk als je stalen delen vastpakt omdat er dan één elektrisch potentiaal is.
Duidelijk verhaal.
Hoe test u 3 fase verlangsnoeren, kan dit ook met een verloop stekker ?
Ik zie dat het een heel oud topic is maar probeer het toch maar.
Dag Daan,
De leeftijd van het topic is niet belangrijk hoor. Zolang het is gepubliceerd is het nog actueel.
Ik heb het artikel aangepast met een afbeelding van een universele adapter voor verlengkabels: éénfase, driefasen, apparaatsnoer. Met deze adapter kan je de weerstand van de beschermingsleiding meten, de isolatieweerstand, vervangende lekstroom en de polariteitstest of doorgangstest (= controle op breuk fase(n) en nul).
Deze adapter werkt met alle apparatentesters.
Met een verloopstekker kan dat ook wel, maar dan kan je geen draadbreuken controleren, dat moet je dan afzonderlijk doen.
Groet, Leo
Hallo,
pas geleden moesten wij een machine aansluiten op 3 fase. Echter de nul was in de meterkast niet aangesloten, maar in het apparaat meten wij wel tussen l1 en 0 230V , l2 e n0 230V, l3 en 0 230V. Echter toen wij het apparaat inschakelde tussen l1 en 0 180v, en tussen l2 en 0 230v, en l3 en 0 280V. Na heel lang zoeken ( weer begonnen bij de meterkast) ontdekte wij de fout van de 0. Is er niet een apparaat of meter die ons direct heeft kunnen melden dat de nul miste. Onze fluke multimeter zag het dus niet.
groet Peter
Een elektrische installatie moet je niet met een universeelmeter/multimeter testen, maar met een installatietester. Zo’n tester meet met een hogere meetstroom waardoor het direct opvalt dat een nul is onderbroken of helemaal niet aanwezig is als je de juiste metingen uitvoert. Dit verklaart het lange zoeken…..
Dank je wel voor het antwoord.
Goedemorgen ,
Hoe gaat het met vast aangesloten machines welke niet met een stekker aangesloten zijn ? is hier specifieke meet app. voor ?
Eerst natuurlijk visueel inspecteren.
De aarding (beschermingsleiding) kan je meten via de punt-tot-punt methode. Daarbij gebruik je een tester met 2 meetpennen: één meetpen op de aardrail, met de andere meetpen tast je de metalen behuizing af.
Vanwege relais en/of elektronica kan je vaak niet juist de isolatieweerstand meten. De NEN 3140 zegt dat je dan de reële lektroom (verschilstroom) kan meten waarbij de machine wordt ingeschakeld. Als de machine een stekker zou hebben kan je dit doen met een snoer en een aardlekstroomtang:
https://elektrohonk.files.wordpress.com/2012/04/driefasentesten_stroomtang_0011.jpg?w=1605&h=510
Als de machine vast is aangesloten zet je de aardlekstroomtang op de juiste manier op de bedrading in de kast.
Bedankt voor het advies, is stuk duidelijker nu
De verloopsnoer om verschilstroom te meten met behulp van een aardlek stroomtang zoals afgebeeld in de link hierboven. Is op deze snoer de aarde draad gewoon naar buiten getrokken zodat deze niet meegemeten wordt? M.a.w een standaard verloopsnoer met dit verschil dat de aarde draad naar buiten is gebracht?
Alleen door de beschermingsleiding buiten de stroomtang te houden kan de verschilstroom of reële lekstroom worden gemeten.
Ik heb eigenlijk meer een vraag van hoe zit het ook al weer. Als ik deze onder het verkeerde topic heb geplaatst, hiervoor mijn excuses.
Maar ik wil een frequentie regelaar plaatsen op een circulatie pomp deze staat nu in 3fase driehoek geschakeld. Maakt het voor de freqentie regelaar uit of deze in ster of driehoek is aangesloten?
Hallo,
Een keurig artikel.
Ik ben zelf van plan om te starten met keuringen aan 3 fasen lasmachines.
Klopt het dat het advies is als je de kosten laag wilt houden via een zelfgemaakt testsnoer met de aarde buiten het snoer om gemaakt met een lekstroomtang de verschilstroom te meten?
En deze resultaten handmatig in je tester in te voeren?
Alvast bedankt voor een reactie.
Voor de inspectie van elektrische lasapparaten is een andere norm: de NEN-EN-IEC 60974-4:2011. Het meten van de reële lekstroom of de verschilstroom werkt perfect, mits je het testobject belast. Zonder belasting blijven de relais open staan. En dat heeft risico’s, zie https://elektrohonk.info/2014/05/31/gesmolten-isolatie-van-de-wandcontactdoos-voor-een-lasapparaat/
Wat lassen tijdens de het meten van de verschilstroom lost veel op, maar er is een accessoire voor de Secuload van Gossen-Metrawatt. Daarmee belast je het lasapparaat op een veilige manier en je meet ook de open boogspanning zoals de lasnorm 60974-4 voorschrijft.
Een aantal testers hebben de mogelijkheid om een aardlekstroomtang aan te sluiten waardoor de maatwaarden automatisch worden verwerkt. Er zijn ook testers waar ook de lasnorm is opgenomen of driefasen meetkoffers met de lasnorm erin. En anders handmatig verwerken of via een mogelijk opmerkingeninvoerveld in de tester.
Binnenkort wil ik een artikel plaatsen over inspecties aan lasapparaten.
Goede morgen. Ik heb een 3fase bandzaagmachine met een lekstroom in de aardedraad van 0.030A en een verschilstroom van 0.000 -0.001A.De nul draad in het apparaat is er niet, wel zit deze vol met micro controllers.
Is dit een afkeur?
Hallo,
wij krijgen de vraag om puntlasmachines te keuren voor NEN-3140.
Deze puntlasmachines zijn drie fase machines zonder nul. Het secundaire circuit ligt aan aarde. Is dit te doen en zo ja, hoe?
Goedemorgen,
Elektrische lastoestellen worden niet (meer) via de NEN 3140 gekeurd maar volgens de NEN-EN-IEC 60974-4. In deze norm staan ook de meetschema’s. Deze norm mag niet zomaar worden verspreid maar is verkrijgbaar via http://www.nen.nl.
Ik denk/hoop dat het secundaire circuit niet rechtstreeks aan aarde ligt maar via condensatoren.
Het is goed te doen, mits u over de juiste kennis en meetapparatuur beschikt. De Secutest Pro, aangevuld met de Secuload, is dan een goede set waarmee u ook open hoogspanning bij lasapparaten kan meten.